Mikrokontrolery - Jak zacząć?

... czyli zbiór praktycznej wiedzy dot. mikrokontrolerów.

czwartek, 14 kwietnia 2011

Zasilanie mikrokontrolera


Autor: Dondu

Zasilanie mikrokontrolera to "temat rzeka". Wielu początkujących elektroników nie docenia tego tematu tracąc godziny, a nawet dni na dochodzeniu kiedy i dlaczego ich układy przestają pracować prawidłowo.

Szukają błędów w programach, przerabiają je, a okazuje się, że wystarczy jeden kondensator 100nF i problemy znikają.

Podstawy wiedzy o kondensatorach: Kondensator


Co powinieneś wiedzieć i czego być świadomy?
  • mikrokontrolery mogą działać nieprawidłowo przy złym filtrowaniu zasilania
  • powinny mieć dodatkowe filtry zasilania, nawet gdy pracują z baterii
  • posiadają wiele wejść zasilających (w szczególności te większe mikrokontrolery)
  • często mają rozdzielone zasilanie części cyfrowej od części analogowej mikrokontrolera.
  • różne mikrokontrolery (nawet tego samego producenta) mogą mieć różne potrzeby dot. filtrowania zasilania


stasiu2323 [Atmega8][c] - zawieszanie procesora
Dołożyłem kondensator 100nF w pobliżu pinu VCC procesora ... procesor przestał się zawieszać.




Zakresy napięcia i częstotliwości zegara ATmega8 oraz ATmega8L.
Rys. ATmega8 - Napięcia zasilania
Napięcie zasilania
Każdy mikrokontroler ma dokładnie określony poziom napięć zasilających, przy których producent gwarantuje jego poprawną pracę. Czasami mikrokontroler o tym samym typie może być produkowany w 2 wersjach, w które różnią się dopuszczalnymi napięciami zasilania.

Z reguły z napięciami zasilania związane są także maksymalne zakresy częstotliwości taktowania mikrokontrolera.



Najczęściej popełniane błędy nowicjuszy?
  • nie filtrują zasilania wcale lub tylko przy stabilizatorze napięcia
  • umieszczają filtry zasilania daleko od mikrokontrolera
  • nie podłączają wszystkich wejść zasilających "bo układ przecież działa"
  • nie podłączają zasilania części analogowej "bo przecież jej nie używam"


Dobre praktyki zasilania mikrokontrolerów
  • każdy pin zasilający Vcc(Vdd) powinien być zaopatrzony w kondensator 100nF do masy,  umiejscowiony jak najbliżej mikrokontrolera,
  • stabilizator wraz z kondensatorami które znajdziesz w jego datasheet, powinien gwarantować stabilne zasilanie przy największym możliwym poborze mocy przez projektowany układ,
  • podłączaj zasilanie części analogowej nawet wtedy, gdy jej nie używasz.


sevotharte Programowy PWM - silnik DC
Problem odnaleziony. Zabrakło kondensatora przy AREF do masy. Teraz silnik śmiga, aż miło. Więc przestroga - dbajmy o filtrację zasilania, ja o niej zapomniałem :-)




Mikrokontroler i inne układy scalone


Wymagana oraz prawidłowe (podstawowe) filtrowanie zasilania mikrokontrolera.
Rys. Kondensatory to podstawa!
Nie oszczędzaj na kondensatorach !
Czytaj datasheet oraz wytyczne producenta mikrokontrolera dot. jego zasilania:
  1. niektóre mikrokontrolery wymagają wielu kondensatorów filtrujących (z reguły 100nF) - patrz rysunek po prawej oraz poniżej.
  2. dodatkowo warto także przewidzieć jeden lub więcej kondensatorów magazynujących energię - z reguły 10µF.


Odległość kondensatorów od mikrokontrolera
Kondensatory filtrujące powinny być umieszczone jak najbliżej nóżek zasilających.


Popatrzmy jakie zalecenia daje producent mikrokontrolerów STM firma STMicroelectronics w swojej nocie AN2586


Wymagana oraz prawidłowe (podstawowe) filtrowanie zasilania mikrokontrolera.
Rys. Ogólna zasada dla rodziny STM32F10xxx


Piny zasilające mikrokontroler STM32F100xx.
Rys. STM32F100xx
Czerwoną strzałką zaznaczyłem istotną informację:
Nx100nF + 1x10µF. Co to oznacza?

N - to liczba par pinów zasilających. Tym zapisem producent mikrokontrolera zapisał zasady, które opisałem czerwonym kolorem wyżej, czyli po jednym kondensatorze 100nF na każdą parę pinów zasilających oraz jeden kondensator magazynujący na każdą grupę pinów zasilania.

Na rysunku po prawej przykład tej zasady dla mikrokontrolerów rodziny STM32F100xx. Kolory odpowiadają zasadzie pokazanej na rysunku powyżej.


RS
Jestem po pierwszych próbach z kondensatorkami 100 nF ... i jestem pozytywnie zaskoczony ich działaniem.

Aby sprawdzić w skrajnych warunkach to rozwiązanie podłączyłem trzy styczniki równolegle, zasilanie na triaki jak i na transformator zasilający elektronikę podpiąłem z jednej fazy i jestem pod wrażeniem.


A jak to jest dla mikrokontrolerów AVR firmy Atmel?
Tak samo - zasady są identyczne. Szczegółowe przykłady znajdziesz w linkach na końcu tego artykułu.

Certino
Poczyniłem następujące zmiany:
... przy atmedze 3 x 100nF ceramiki na każdą parę VCC-GND.
Układ przestał się restartować, zaczął działać stabilnie.


Pozostałe układy scalone
Podobne zasady filtrowania zasilania dotyczą wszystkich innych układów scalonych. Ich prawidłowa praca także zależy od prawidłowego zasilania, więc tak samo jak mikrokontroler są narażone na zakłócenia i tak samo jak on je generują.


UWAGA!!!
Zawsze podłączaj wszystkie piny zasilające mikrokontrolera.
Podobnie w większości innych układów scalonych.




Regulatory napięcia

Poniżej przykład stabilizatora zasilania w oparciu o rodzinę 78xx (gdzie xx to napięcie na wyjściu):
L78xx Datasheet (PDF)


Minimalne prawidłowe podłączenie regulatora (stabilizatora) napięcia 78xx (np. 7805).
Rys. Schemat najpopularniejszej wersji stabilizatora rodziny 78xx

Kondensatory na rysunku to zwykle kondensatory ceramiczne.

Do wyżej pokazanych kondensatorów, powinieneś/możesz przewidzieć dodatkowo kondensatory elektrolityczne lub tantalowe, zarówno na wejściu jak i wyjściu. Ich wielkość jest niestety zależna od Twojego projektu, więc sam musisz je dobrać. Poniżej kilka zasad ich dobierania:

Kondensator na wejściu stabilizatora zwiększaj, gdy źródło napięcia:
  • jest podłączone długim przewodem
  • jest słabo wydajne, a Twój projekt pobiera znaczny prąd "skokami".


Kondensator na wyjściu stabilizatora zwiększaj, gdy Twój projekt:
  • jest podłączony długim przewodem do stabilizatora,
  • Twój projekt pobiera znaczny prąd "skokami",
  • pracujesz na granicy maksymalnego prądu stabilizatora.

Kondensatory te powinny się mieścić mniej więcej w przedziale 10µF do 470µF.

W bardzo specyficznych i działających na granicy parametrów stabilizatora przypadkach, zastosuj do 1000µF.

Jednakże wtedy lepszym rozwiązaniem jest zastosowanie mniejszego kondensatora typu Low ESR (mała impedancja).

Jeżeli nie masz kondensatora Low ESR, możesz użyć dwóch zwykłych połączonych równolegle, co spowoduje łączny spadek ESR, tak uzyskanego kondensatora.



Sposób zmniejszania impedancji kondensatora.
Rys. Zamiast jednego dużego daj dwa mniejsze.


Dioda zabezpieczająca regulator napięcia
W przypadku niektórych regulatorów napięcia w sytuacji gdy na wyjściu regulatora podłączony jest duży kondensator magazynujący energię, producenci regulatorów zalecają stosowanie diody zabezpieczającej (D2 na schemacie poniżej).

Jej zadaniem jest rozładowanie kondensatora C1 na wyjściu regulatora, w przypadku zwarcia na jego wejściu. Chroni ona w ten sposób regulator napięcia przed uszkodzeniem, a producenci z tego powodu zalecają ją stosować z reguły od napięć dla regulatorów o napięciu wyjściowym większym od 7V. Nie ma więc potrzeby jest stosowania w przypadku regulatora 7805 (5V), ale...

... przypadku zasilania systemów cyfrowych, dioda ta powoduje także szybsze odcięcie zasilania mikrokontrolera, co w niektórych przypadkach może być istotne, ponieważ bardzo często mikrokontrolery mogą pracować na napięciach niższych niż pozostała część urządzenia, a co w czasie zanikania napięcia może powodować nieprawidłową pracę urządzenia.


Schemat prawidłowego podłączenia regulatora (stabilizatora) napięcia.
Rys. Przykład prawidłowego stosowania regulatora napięcia

Na schemacie jest dodatkowo zamontowana dioda D1. Jej celem jest zabezpieczenie, przed odwrotnym podłączeniem do akumulatora. Warto ją zastosować w przypadku, gdy nie posiadasz złącz przewodu akumulatora, które uniemożliwiają nieprawidłowe podłączenie.

Odległość kondensatorów od stabilizatora
Istotnym jest, by wszystkie omówione wyżej kondensatory filtrujące pracę stabilizatora, były umiejscowione jak najbliżej jego pinów.

UWAGA!!
79xx to nie to samo, co rodzina 78xx 
79xx służą do stabilizacji napięć ujemnych np. -5V, -12V, itp


Obudowa może zmylić

Pomyłki się zdarzają nie tylko początkującym, choć zapewne im częściej:

PJimi
Faktycznie - stabilizator był zamontowany odwrotnie.


Zanim podłączysz zasilanie dokładnie sprawdzaj podłączenie regulatora napięcia, by nie mieć takich niespodzianek i strat :-)

Ale to nie jedyne miejsce możliwych problemów. Drugim niebezpieczeństwem jest budowanie układów "na pamięć" stosując różne regulatory napięcia:

Rys. Przykład regulatorów napięcia 5V (od lewej 78L05, 7805, LM1117-5.0)

Jak widzisz przyjmowanie, że jest jeden standard wyprowadzeń dla wszystkich typów stabilizatorów napięcia, jest ryzykowny :-)

UWAGA! Zawsze sprawdzaj 
pinologię (wyprowadzenia) w datasheet.




Lekceważyć czy nie?

Aaa, po co to wszystko, przecież układ mi działa ...


mayekk
Układ prosty jak barszcz, jednak coś jest nie tak. Przemierzyłem, szukałem, poddaje się :/
...
Robiłem już podobne układy na innych uC do sterowania silnikami krokowymi pod +24V i nie było problemu.

... a jednak fizyki nie da się oszukać, tylko po co tracić czas i nerwy, podczas gdy wystarczy wydać niewiele groszy, które zapewnią Ci spokój i bezawaryjną pracę: Lekceważyć, czy nie? 


Przykład totalnie złego schematu

Myślę, że nie ma co opisywać - jeżeli znajdziesz tam choć jeden kondensator daj mi znać :-)
Ja sprawdzałem lupą - nie ma żadnego.


Przykład kompletnie złego schematu urządzenia wykorzystującego mikrokontroler.
Rys. "Kwiatek" znaleziony na forum, przysłuży się innym jako negatywny przykład  :-)


Przeczytaj także


Oceń artykuł.
Wasze opinie są dla nas ważne, gdyż pozwalają dopracować poszczególne artykuły.
Pozdrawiamy, Autorzy
Ten artykuł oceniam na:

26 komentarzy:

  1. Mam pytanko. Czy kondki (zwykle) 100nF mają być ceramiczne czyli te że tak powiem "lizaczki", czy mogą być foliowe?

    OdpowiedzUsuń
  2. Ceramiczne jak najbardziej w szczególności gdy układ zasilany jest z baterii, ponieważ mają szczególnie małą upływność, co wydłuża czas pracy urządzenia. Foliowe także mogą być, choć raczej do zasilania z sieci.

    Przy okazji dodam link: Wikipedia - kondensatory

    OdpowiedzUsuń
  3. Mamy dobrać kondensatory elektrolityczne samodzielnie... Ale jak? Na chybił-trafił? Na podstawie pobieranych prądów? Gdzie można znaleźć informacje na ten temat?

    OdpowiedzUsuń
  4. Niestety każdy projekt jest inny i w dodatku zasilany z różnych źródeł. Dodatkowo kondensatory różnych producentów przy tych samych pojemnościach, mają jednak różne parametry, np. ESR. Kondensator elektrolityczny ma inne parametry niż tantalowy, itd. ... zbyt wiele zmiennych, by ubrać to w sztywny wzór matematyczny.

    Dlatego nie ma innego rozwiązania, jak testowanie gotowego projektu i badanie przebiegów na oscyloskopie.

    Nawet w datasheetach nie otrzymasz innych wskazówek, jak tylko sugerowane zakresy wielkości kondensatorów oraz zasady ich doboru. I te właśnie informacje i zasady są zebrane w tym artykule.

    To jest taki sam problem, jak sposób prowadzenia ścieżek na PCB - wytyczne - czyli ogólne zasady.

    OdpowiedzUsuń
  5. Dziękuję.
    A czy istnieje możliwość obycia się bez oscyloskopu? To dość drogie urządzenie.
    Ewentualnie, czy wystarczyłby "oscyloskop" z karty dźwiękowej? Taki jak tutaj: http://dl.dropbox.com/u/12329470/DonduBlog/Programy/WinScope_Sonda_avt2767pdf.pdf

    Jak zabezpieczyć się przed uszkodzeniem uC, czy innych elementów podczas testowania kondensatorów?

    Kiedy będę wiedzieć, że dany kondensator jest już odpowiednio dobrany?

    OdpowiedzUsuń
  6. Oscyloskop na karcie dźwiękowej
    No niestety, by zobaczyć co się dzieje z zasilaniem, trzeba mieć oscyloskop. Ten z karty dźwiękowej, wystarczy co najwyżej do zobaczenia tętnień i zakłóceń liczonych w kilku kHz.

    Problem w tym, że zakłócenia, które generują zasilacze impulsowe oraz układy cyfrowe (mikrokontroler, itp), są na znacznie wyższych częstotliwościach liczonych w setkach kiloherców i megahercach.

    Tych oscyloskopów opartych o kartę dźwiękową jest więcej: Darmowe oscyloskopy.

    Na Allegro czasami można dopaść za 150-300zł używane oscyloskopy starszej generacji - warto włączyć śledzenie ofert :-)

    Uszkodzenia w czasie testów
    Spokojnie możesz testować. Nic się nie uszkodzi jeżeli użyjesz jakiekolwiek kondensatorów zbliżonych do tych zalecanych.

    Kiedy kondensator jest dokładnie dobrany?
    Gdy na oscyloskopie w trakcie działania mikrokontrolera będziesz miał poziomy przebieg napięcia :-)

    Podsumowanie
    Jeżeli zastosujesz się do zasad a kondensatory nie będą dobrane idealnie, to i tak zminimalizujesz możliwość wystąpienia problemów do możliwie małego procenta przypadków. Ten malutki procent to będą przypadki stosowania przekaźników, silników dużej mocy, długich przewodów, itp.

    Innymi słowy dla większości przypadków nie będzie miało znaczenia, czy kondensator będzie miał 47uF czy 220uF.

    OdpowiedzUsuń
  7. Witam,
    buduję układ z Atmegą8 do sterowania LED. Zasilanie jest z akumulatorków modelarskich i jest od 6V do...21V !. Dlatego do stabilizacji zastosowałem LM2940 5V, które stabilizują już od 5,5V. Boję się tętnień ze względu na spory prąd diod ok. 0,6A (diody błyskaja!) pomimo zastosowania kondensatorów na wyjściu 680uF ESR i 100nF SMD. W dodatku mikrokontroler będzie używał ADC (oczywiście filtracja z dlawikiem i kondensatorami zgodnie z datasheet).
    Zastanawiam się czy zrobiłem dobrze dając do zasilania samego mikrokontrolera stabilizator na diodzie zenera obniżając napięcie z 5V na 4,7V.

    OdpowiedzUsuń
  8. Aby odpowiedzieć na Twoje pytanie, trzeba poznać schemat, który zaprojektowałeś oraz poznać parametry źródła prądu, czyli w Twoim przypadku akumulatorów.

    Wyodrębnienie zasilania dla mikrokontrolera jest jak najbardziej wskazane, a ponieważ ten mikrokontroler może pracować na mniejszym zasilaniu niż 5V stąd, być może Twoje rozwiązanie będzie całkowicie prawidłowe (rzut okiem na schemat).

    Dlatego sugeruję zadawać takie pytania na forum Elektroda.pl, ponieważ są tam narzędzia do zamieszczania plików graficznych oraz wiele aktywnych osób, które bezzwłocznie pomogą Ci w rozwiązaniu Twoich wątpliwości.

    OdpowiedzUsuń
  9. Stosowanie kondensatorów 100nF zwyczaj mający już ponad 20 lat. Nawet w wersjach SMT (lepsze bo brak indukcyjności długich nóżek) kondensatory takie mają rezonans w okolicy kilku(nastu) MHz powyżej stanowią już tylko indukcyjność. W układach, w których częstotliwości lub harmoniczne osiągają znacznie więcej, nie można stosować kondensatorów bezmyślnie.
    Polecam policzenie o ile zmieni się częstotliwość rezonansowa kondensatora 100nF po podłączeniu 2cm ścieżką.

    OdpowiedzUsuń
  10. Właśnie, częstotliwość rezonansowa o której wspomina przedmówca. Może warto pokusić się i stworzyć tabelkę opisującą zależności długości ścieżek/nóżek i od pojemności kondensatorów.

    OdpowiedzUsuń
  11. mam pytanie bo chciałbym podpiąć mój układ pod zasilacz z ładowarki telefonu komórkowego, więc jak dobrze rozumiem za wyjściem owego zasilacza mam dać stabilizator + kondensator 100nf przy VCC i GND tak ?

    OdpowiedzUsuń
  12. Nie podałeś co to za zasilacz ani jego parametrów. Prawdopodobnie zasilacz ma wbudowany regulator napięcia wraz z niezbędnymi elementami jak kondensatory.

    Jeżeli więc ma wbudowany regulator i napięcie jest odpowiednie dla Twoich wymagań, to nie musisz stosować dodatkowego regulatora. Ale dla pewności w Twoim projekcie, daj na wejściu kondensatory 100nF i np. 100uF.

    Jeżeli natomiast napięcie jest np. za duże, to oczywiście regulator zastosuj. Pamiętaj jednakże o parametrze Dropout Voltage, o którym właśnie piszę artykuł - link będzie aktywny dzisiaj wieczorem, ale zamieszczam go już teraz:
    LDO: Regulatory napięcia

    No i oczywiście kondensatory zgodnie z zasadami opisanymi w artykule.

    Niezależnie od powyższego kondensatory 100nF przy mikrokontrolerze zawsze stosuj.

    OdpowiedzUsuń
  13. chciałbym zasilać mikrokontroler z gniazda USB przez kable ok. 1,5metra.

    czy muszę dać jakiś rezystor ograniczający prąd?

    rozumiem, że kondensator 100nF koniecznie musi być?

    OdpowiedzUsuń
  14. Dlaczego chcesz ograniczać prąd rezystorem?

    W uproszczeniu - prąd będzie taki, jaki pobierać będzie zasilane kablem urządzenie. Jeżeli więc podłączasz tylko mikrokontroler, to prąd liczony jest w kilku - kilkunastu mA i tylko taki będzie płynął przez kabel.

    Kondensatory według powyższych zasad - także te magazynujące.

    OdpowiedzUsuń
  15. Elektronikę traktuję jako hobby, brak mi "totalnie" teorii - więc często to "boli":-). O co chodzi z tymi kondensatorami? Zbudowałem prosty układ pomiarowy: atmega, wyświetlacz 2x16 itp. Zasilanie z akumulatorka 8,4v. Zastosowałem najpierw stabilizator 7805 plus kondesatory (100 i 47mf). Akumulator "trzymał" ok 1,5 godziny. Zmieniłem stabilizator na 1117. Kondesatory j.w., później zmieniłem na większe 220 i 100. Akumulator trzymał prawie 2 godziny. I TERAZ TAKI TEMAT: po usunięciu kondesatorów akumulator trzyma prawie 20 minut DŁUŻEJ. Wszystko działa prawidłowo, stabilnie... To po co te kondensatory?

    OdpowiedzUsuń
  16. Kondensatory są jak olej i smary w samochodach. Bez nich pojedziesz, tyle że niedaleko :-)

    Piszesz o przypadku testowania zasilania z akumulatora, za pomocą baaaardzo nieekonomicznego regulatora napięcia, jakim dla takiego przypadku jest 7805.

    LM1117 to regulator z rodziny LDO. Informację o LDO i zrozumienie czemu 7805 jest zły dla takiego zasilania znajdziesz w tym artykule: LDO - Regulatory napięcia

    Poczytaj także o zasilaniu z baterii: Bateria zasila mikrokontroler.

    A to, że trzymał 20 minut dłużej bez kondensatorów, to raczej wina różnicy w poziomie naładowania akumulatora, pomiędzy poszczególnymi testami. Wprawdzie kondensatory to dodatkowa upływność, ale nie aż tak duża, by powodowała taką różnicę w czasie.

    OdpowiedzUsuń
  17. Mam pytanie odnośnie zasilania mikrokontrolera z baterii 3V. Czy wymagane jest stosowanie kondensatorów elektrolitycznych równolegle do ogniwa, czy po prostu można podłączyć baterię "bezpośrednio"? Oczywiście kondensatory filtrujące 100nF uwzględniłem.

    OdpowiedzUsuń
  18. Mam takie pytanie, robię układ na stykówce z atmegą, a akurat nawinęła mi się ładowarka z siemensa, dająca na wyjściu 5V. Zastanawiam się, bo jest to niby napięcie stałe, czy stosować stabilizator? nawet jeśli, musiałby to chyba być LDO, bo właśnie napięcie około tych 5ciu woltów będzie potrzebne do zasilenia mikroprocesora.
    Czy można to zrobić bez stabilizatora w takim przypadku i korzystać tylko z kondensatorów przy wejściach zasilających?

    OdpowiedzUsuń
  19. Pracuje nad projektem który będzie pracował w samochodzie i źródłem prądu dla procesora będzie instalacja samochodowa. Czy w tym przypadku należy zastosować jakieś dodatkowe zabezpieczenia? Szczególnie chodzi mi o moment uruchamiania silnika - czy wtedy nie ma ryzyka dla uszkodzenia atmegi? Jak producenci samochodów zabezpieczają elektronikę (np. komputer sterujący pracą silnika)? Kiedyś znalazłem informację że warto zastosować diodę transil - czy to dobry pomysł?

    OdpowiedzUsuń
  20. No tak, spotykałem się z podobnymi problemami i, faktycznie, kondensator często był właściwym rozwiązaniem. A przecież kosztuje tak niewiele, więc jaki jest sens oszczędzania na tym? To jak zjazd rowerem z dużej góry bez kasku. Raz się uda, a drugi raz nie.

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. "(...) To jak zjazd rowerem z dużej góry bez kasku (...)"

      Chyba powinno być: "bez hamulca". Jak masz sprawny hamulec, to kask nie będzie ci do niczego potrzebny. Jak nie masz hamulca, to najlepszy kask nic nie pomoże... :-D

      Usuń
    2. Ja raz nawet w kasku i z hamulcami zjeżdżałem i mi się nie udało.

      Usuń
  21. Zastanawiam się tylko dlaczego stosujemy stabilizatory napięcia podczas gdy układ jest zasilany z stałego napiecia DC ? Dlaczego, gdzie o tym poczytać, może jakieś źródło ?

    Dzięki

    OdpowiedzUsuń
  22. Hmmm, bardzo fachowy wpis... muszę na nim dłużej przysiedzieć.

    OdpowiedzUsuń
  23. Witam,

    Czy do ceramicznego 100nF można dodać równolegle 10uF tantalowy zamiast elektrolitycznego do filtrowania zasilania kontrolera dla VDD=3,3V??

    OdpowiedzUsuń
  24. LDO potrzebuje gasików po obu stronach?

    OdpowiedzUsuń

Działy
Działy dodatkowe
Inne
O blogu




Dzisiaj
--> za darmo!!! <--
1. USBasp
2. microBOARD M8


Napisz artykuł
--> i wygraj nagrodę. <--


Co nowego na blogu?
Śledź naszego Facebook-a



Co nowego na blogu?
Śledź nas na Google+

/* 20140911 Wyłączona prawa kolumna */
  • 00

    dni

  • 00

    godzin

  • :
  • 00

    minut

  • :
  • 00

    sekund

Nie czekaj do ostatniego dnia!
Jakość opisu projektu także jest istotna (pkt 9.2 regulaminu).

Sponsorzy:

Zapamiętaj ten artykuł w moim prywatnym spisie treści.